Słownik

urojenia

Zaburzenia myślenia; fałszywe i nie podlegające korekcji (niepodważalne) przekonania dotyczące własnej osoby i/lub otoczenia, nie mające odbicia w rzeczywistości i nie podzielane przez inne osoby z podobnego kręgu społeczno-kulturowego, występujące w przebiegu chorób psychicznych (psychozach), w tym również w psychozach alkoholowych. Mechanizmy ich powstawania nie są jasne.

Pod względem treści najczęściej spotykamy urojenia:

  • prześladowcze - polegające na przekonaniu chorego, że jest obiektem działania otoczenia, które zmierza do pozbawienia go jakichś ważnych dóbr (np. odebranie zdrowia, życia czy własności), oskarża o przestępstwa, szpiegostwo czy niemoralne postępowanie, wciąga w działania przestępcze, podsłuchuje, podgląda czy nagrywa;
  • odnoszące (ksobne) - polegające na stwierdzaniu nierealnych lub zaprzeczaniu realnym związkom chorego z otoczeniem (np. przekonanie, że inni ludzie zwracają uwagę, patrzą na chorego albo mówią o nim w radiu czy w telewizji);
  • oddziaływania (owładnięcia, wpływu) - polegające na przekonaniu chorego, że na niektóre jego zachowania czy przeżycia wpływają inni ludzie czy nawet całe instytucje oddziaływując środkami technicznymi (promienie, fale, lasery, prądy, itp.), środkami psychologicznymi czy ponadnaturalnymi (np. magicznymi, duchowymi, hipnozą, telepatią, itp.), w tym nasyłanie i wykradanie myśli, kierowanie czynnościami i ruchami chorego; czasami choremu wydaje się, że to on posiada zdolność wpływania na innych ludzi;
  • odsłonięcia - przekonanie, że otoczenie zna myśli chorego (rzadziej, że chory zna myśli otoczenia);
  • wielkościowe (wyższościowe) - polegają na podwyższonej ocenie własnych możliwości, cech czy pozycji społecznej;
  • małej wartości - spotykane najczęściej w depresji i dotyczące zaniżonej oceny własnych możliwości, cech czy pozycji społecznej, poczucia winy, utraty zdrowia (hipochondryczne), strat materialnych (ruiny); w skrajnych przypadkach pojawiają się urojenia nihilistyczne czyli przekonanie o nieistnieniu siebie, a nawet całego świata.
  • zmiany osoby - polegają na poczuciu zagrażającej lub już dokonywującej się zmiany cielesnej (np. zmiana płci, powiększenie nosa), psychicznej czy przemiany w inną istotę.

Pod względem złożoności można wyróżnić urojenia proste (prosta interpretacja wydarzeń), paranoiczne (rozbudowany, spójny system o dość prawdopodobnej treści), paranoidalne (charakterystyczny jest brak konsekwencji, niespójność i brak wzajemnych powiązań) i oniryczne (urojenia "dziania się", charakteryzujące się zmiennością i brakiem konsekwencji, przypominające marzenia senne).